صله رحم در فقهصِلَه رَحِم: احسان و نیکی کردن به نزدیکان می‌باشد. فهرست مندرجات۲ - رحم ۳ - اهمیت صله رحم ۴ - حکم قطع صله رحم ۵ - چگونگی صله رحم ۶ - فهرست منابع ۷ - پانویس ۸ - منبع ۱ - مراد از صله رحممراد از صله در این جا مطلق احسان و نیکی است، هرچند با سلام کردن و دیدار با یکدیگر که بر حسب عادات و رسوم، مختلف است. [۱]
لسان العرب و مجمع البحرین.
[۲]
مرآة العقول، ج۱، ص۳۶۳.
۲ - رحممراد از «رحم» خویشاوندان نسبی است که از راه ولادت منتسب به انسان‌اند ـ نه دامادی و شیر خوردن ـ مانند برادر و خواهر نسبی ، عمو، عمّه، خاله، دایی و فرزندان آنان. برخی، رحم را به محارمی که ازدواج با آنان حرام است، اختصاص داده‌اند. [۳]
القواعد و الفوائد، ج۱، ص۵۰.
[۴]
الاقطاب الفقهیة، ج۱، ص۱۰۱.
[۵]
مفاتیح الشرائع، ج۱، ص۸.
[۶]
صراط النجاة، تبریزی، ج۵، ص۲۶۱.
از عنوان یاد شده به مناسبت در بابهایی چون هبه ، نکاح و شهادت سخن گفته‌اند.۳ - اهمیت صله رحمخداوند در قرآن کریم، قطع رحم را همپای «افساد در زمین» نکوهش کرده است [۷]
محمد/سوره۴۷، آیه۲۲.
و در جایی دیگر، ارحام را در ردیف خود شمرده و به پروا کردن از خود و ارحام فرمان داده است [۸]
نساء/سوره۴، آیه۱.
هر دو سیاق، نشانگر عظمت و اهمیت صله رحم است. در روایات فراوان نیز بر صله رحم تأکید و برای آن فواید زیادی شمرده شده است. امام باقر علیه السّلام می‌فرماید: «صله رحم اعمال انسان را پاک، اموال را زیاد، بلا را دفع و حساب را آسان می‌کند و اجل را به تأخیر می‌اندازد» [۹]
وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۵۳۴.
امام صادق علیه السّلام می‌فرماید: «نخستین گوینده در قیامت رحم است که می‌گوید: پروردگار من! هر که در دنیا مرا وصل کرد رحم به جا آورد تو امروز بین خود و او را وصل گردان و هر که در دنیا مرا قطع کرد، تو امروز بین خود و او را قطع کن» [۱۰]
وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۵۳۴.
در حدیثی دیگر از آن حضرت آمده است: «صله رحم کن، هرچند با دادن آبی. برترین چیزی که به آن صله رحم می‌شود، خودداری از آزار رسانی به رحم است» [۱۱]
وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۵۳۹.
۴ - حکم قطع صله رحمقطع رحم صله رحم حرام است؛ بلکه برخی آن را از گناهان کبیره شمرده‌اند. [۱۲]
مجمع الفائدة، ج۱، ص۳۵۸.
بنابر این، صله رحم در حدی که مکلّف را از عنوان «قاطع رحم» خارج کند، واجب خواهد بود [۱۳]
الاقطاب الفقهیة، ج۱، ص۱۰۱.
و افزون بر آن مستحب است. [۱۴]
القواعد و الفوائد، ج۱، ص۵۴ ـ ۵۳.
۵ - چگونگی صله رحممرجع در کیفیت صله رحم عرف است که به اختلاف عادتها و نیز دوری و نزدیکی محل سکونت متفاوت خواهد بود. صله رحم با سلام کردن و احوال پرسی، هدیه دادن و هر نوع کمک مالی و احسان و نیکی ای که مقدور انسان می‌باشد و همچنین ترک آزار و اذیت تحقق می‌یابد. [۱۵]
القواعد و الفوائد، ج۱، ص۵۲ ـ ۵۳.
[۱۶]
مفاتیح الشرائع، ج۱، ص۸.
هرگاه رحم از کسانی که نفقه آنان ـ در صورت فقر ـ بر انسان واجب است نباشد، آیا از جهت صله رحم، در صورت توانگری، دادن مال به آنان واجب است یا نه؟ برخی قائل به وجوب شده‌اند. [۱۷]
جواهر الکلام، ج۲۸، ص۱۹۱.
۶ - فهرست منابع(۱) قرآن کریم. (۲) لسان العرب و مجمع البحرین. (۳) مرآة العقول. (۴) القواعد و الفوائد. (۵) الاقطاب الفقهیة. (۶) مفاتیح الشرائع. (۷) صراط النجاة، تبریزی. (۸) وسائل الشیعة. (۹) مجمع الفائدة. (۱۰) جواهر الکلام. ۷ - پانویس
۸ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر آیت‌الله محمود هاشمی‌شاهرودی، ج۵، ص۱۰۲، برگرفته از صله رحم در فقه. رده‌های این صفحه : اخلاق اسلامی | صله رحم
|